Taşkın olayları doğanın bir parçası olup dere yataklarına uygun olmayan müdahaleler nehir havzalarındaki doğal durumu bozmakta ve taşkınların afete dönüşmesine ve taşkın zararlarının artmasına sebep olmaktadır.
Taşkın olaylarında, kısa zamanda yoğun yağış ve dere yataklarına müdahale konuları göze çarpmaktadır. Kısa zamanda yoğun yağış veya sıklığının artması iklim değişikliğinin sonucu olarak açıklanırken, ülkemizin önemli sorunlardan birisi olan dere yataklarına müdahaleler bu tezde incelenerek önerilerde bulunulması amaçlanmıştır. Türkiye’deki derelerde sıklıkla görülen dere yatağına müdahalelerin yaşanan taşkınlarda sık sık gündeme gelmesi sebebiyle, bu sorunun çözümüne yönelik çalışmalar yapılması, uygulanabilir öneriler geliştirilmesi, taşkın hususunda farkındalık oluşturulması ve taşkın hususuna uyum sağlanması önem arz etmektedir.
Doğal ya da insan müdahalesi sonucu oluşan afetlerin en önemlilerinden biri olan taşkınların temel özelliği, insanlar için hiçbir zaman tümüyle bertaraf edilemeyen, sürekli bir problem oluşturmalarıdır. Toplumlar, yüzyıllardan beri taşkın tehdidi ile karşı karşıya kaldıklarından, bu ekstrem olayın kontrolü amacıyla araştırma ve mücadele faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. Ancak günümüzde ulaşılan bilgi birikimine rağmen sorun çözümlenmiş değildir.
Türkiye, taşkınların oluşturduğu olumsuz etkilere oldukça sık maruz kalmaktadır.
Şehirlerin nüfus ve alanlarının hızlı bir şekilde artması, bu dönüşümde, düzenli ve planlı konut ihtiyacının tam olarak karşılanamaması ve şehir alt yapılarındaki eksiklikler dere yataklarına baskıların artmasına sebep olmuştur.
Taşkın yatakları içerisine insan faaliyetleri ve müdahalelerin girmesi durumunda özellikle yerleşim birimlerinde taşkın zararlarının daha fazla ortaya çıktığı yaşanan bir gerçektir.
Peki taşkın ve sel nedir kısa bir tarif yapalım;
Taşkın; Bir akarsuyun, çeşitli sebeplerle yatağından taşarak çevresindeki arazilere, yerleşim yerlerine, altyapı tesislerine ve canlılara zarar vermek suretiyle etki bölgesinde normal sosyoekonomik hayatı kesintiye uğratacak ölçüde bir akış büyüklüğü oluşturması olayını ifade eder.
Sel: Şiddetli ani yağışların ardından, yamaçlardan, yan derelerden ani olarak gelen ve fazla miktarda katı materyal (asılı yük ve yatak yükü halinde sürüntü) ihtiva eden büyük su kütlelerinin akarsu yataklarında, vadi yamaç ve tabanlarında, çukur alanlarda ve kıyılarda, kontrolsüz bir şekilde akması ve yayılmasıdır.
Taşkın risklerinin havza bazında değerlendirilmesi ve yönetilmesi odaklı bir yapı oluşturulması ve taşkınların insan sağlığı, çevre, kültürel miraslar ve ekonomik faaliyetler üzerinde yarattığı olumsuz etkileri azaltılmasına yönelik planlama ve çalışmaların bundan sonraki afetlerde daha fazla can ve mal kaybı oluşmaması adına büyük önem arz etmektedir.
Bu anlamda ilk etapta “Taşkın Yönetim Planı” ile ilgili öncelikli çalışma yapılmasının Taşkın tehlike ve taşkın risk haritalarına dayanan, taşkın riski altında olan alanlarda riskin yönetilmesi için uygun hedefleri ve bu hedeflere ulaşılması için alınması gereken önlemleri içeren yönetim planının hazırlanması için gerekli adımlar atılmalıdır.
Önümüzdeki yazılarımızda bu konu ile ilgili sebeb sonuç ilişkilerini anlatmaya devam edeceğiz.