Sevgili dostlar,
Değerli canlar,
Bugünkü sohbetimizin konusu;
‘Doğu Karadeniz Bölgesinde Köy Evleri’
Ve köy evlerinin önündeki ‘çöplük’ olacak…
Şimdi birçoğunuz haklı olarak diyecektir ki;
“Yahu durup-dururken şimdi bunu da nereden çıkardın?”
“Daha iki gün öncede İtalyanların İzmir’e getirdiği atıklardan ve çöplerden söz etmiştin.”
“Biz durmadan bu sayfanın üzerinde çöp ve çöplük sohbeti mi yapacağız?” gibi düşünenler elbette vardır diye düşünüyorum.
Düşünüyorum düşünmesine de…
Ama çöplük var;
Çöplükten-çöplüğe fark var…
Çöplük var;
Zararı var…
İnsan yaşamında çok önemli bir yeri var…
Örneğin;
Doğu Karadeniz’de bir yamacın üzerine kurulmuş köy evlerinin önünde bulunan ‘çöplük’ o ailenin en bereketli ve önem verdiği bir yerdir.
Neden önemlidir?
Çünkü Doğu Karadeniz bölgesinde köy evleri genellikle tarlanın baş tarafına inşa edilir…
(ancak izninizle Doğu Karadeniz’de köy evlerinin yerleşim şekli üzerine kısa bir tanım yapalım.)
Doğu Karadeniz Bölgesinde ‘Köy Evleri’ genellikle (coğrafi yapıdan kaynaklanan ve kültürel alışkanlığa dönüşmüş bir şekilde) iki katlı inşa edilen evlerin alt katında; beslediği hayvanlar içindir..
İkinci katını ise kendi ailesinin barınması için yapar…
Tuvaletler evin dış kaburgasına inşa edilmiştir..
(Fakir Baykurt’un tabiriyle;) yapılacak bombardımanlar bu küçük odacıktan aşağıya doğru açıktan yapılır!
Hayvanların yattığı ahırda ise; yine dışkıların dışarıya atılacağı bir küçük pencere vardır..
Ve hayvanların pisliği bu tek gözlü dar pencereden dışarıya atılır.
Kısacası;
Hem üst katta ikamet edenlerin…
Ve hemde alt katta ikamet edenlerin -beslenme atıkları- evin ön penceresinin dibine bırakılır…
İşte buranın adına ‘çöplük’ denir..
Evin tavukları sabah-akşam bu çöplükte eşinir..
En korkak horoz bile kendi çöplüğünde efelenir!
Ve yan komşunun tavuklarını ve horozlarını kendi çöplüklerine sokmak istemezler..
Eh boşuna dememişler ya;
“Her horoz kendi çöplüğünde öter” diye..
Her neyse…
Köy evlerimizin önündeki diğer -artı değerlere-geçecek olursak;
(eskinin doğal ve organik yaşamın var olduğu yıllarda)
Evin gereksinimi olan ‘süpürgelik bitkiler’ çöplükten başka yerde doğru-dürüst bitmezdi..
Onun için de ‘saçakları gürbüz’ süpürge tohumu çöplüğe ekilirdi.
Naylon ve alüminyum maşrapalar çıkmadan önce (eskiden) ölüler teneşirde ‘keşkül’ (Su kabağı) denilen saplı doğal maşrapa ile yıkama yapıldığı için onun topumu da çöplüğe ekilirdi..
Ketenden yapılacak olan; ‘dastar, kolan, keten gömlekler’ elde edilecek ‘kendir’ ekilecek yerde çöplüğe yakın olursa daha verimli ürün elde edilirdi…
Salt bu kadarla olsa iyi;
Pırasa, biber, fasulye ve kabak gibi sebzelerde mümkün olduğu kadar çöplüğe yakın bir yere ekilirdi…
Süs bitkilerinden;
Gül, susam ve benzeri çiçeklerde yine evin önündeki çöp alanına yakın bir yere dikilirdi..
Gövdesinden ‘kaval’ yapmak isteyenlerde ayrıca çöplüklerinde ‘kargı’ yetiştirirlerdi..
Özetleyecek olursak…
‘Çöplük vardır; zararlıdır..
‘Çöplük vardır; yararlıdır..
Çöplük vardır;
Sadece üretimin içinde yer almaz…
Kültürel ve folklorik yaşamımızın içinde de yer alır..
Ve ‘kültürel değerler’ içerisinde yer alıp, kendisini yılların ötesine taşır…
Tıpkı;
Düğünlerimize ve türkülerimize yansıyan ‘Çandır Çöplük’ havası içerisinde ‘Konak Çıkma’ kültürünün köy düğün geleneklerimize yansıdığı gibi..
Yarınki sohbetimizde bu konunun üzerinde sohbet edeceğiz..
Yarına kadar;
Hoş kalın,
Hoşça kalın,
Sağlıkla kalın,
En önemlisi de sağlıklı kalabilmek için;
Hem kalabalık ortamlardan uzak kalın ve hemde maskenizi takmayı unutmayın…