OSMANLI’DA MİMARİ:
Osmanlı mimarisi Osmanlı İmparatorluğu’nun beylik olarak kurulup,
imparatorluk olarak yayıldığı ve hüküm sürdüğü dönemlerde inşa ettiği veya fikir öncülüğü yaptığı mimari üslupları ve eserleri kapsar. Osmanlı mimarisi kendinden önce gelen Erken dönem Anadolu Türk mimarisi, Selçuklu mimarisi, Bizans mimarisi, İran mimarisi ve Memlük mimarisi‘nden etkilenmiştir. Osmanlı mimarisini Akdeniz ile Ortadoğu mimari geleneklerinin sentezi olduğunu düşünen mimarlık eleştirmenleri de vardır.

ERKEN DÖNEM MİMARİSİ:
Erken dönem mimarisi 1299 yılında Osmanlı Devleti’nin Osman Gazi tarafından Söğüt‘de Osmanlı’nın tarafından kurulması ile 1501 yılında Bayezid Camii‘nin (1501-1505) inşaatının başlaması arasındaki dönemi kapsar. Bazı araştırmacılar ise bu dönemin Edirne‘de yer alan Üç Şerefeli Cami inşaatının 1437 yılında tamamlanmasıyla bittiğini kabul ederler.1437 yılında inşaatı tamamlanan Üçşerefeli Camii hem erken dönemin en önemli yapıtlarından kabul edilmektedir; hem de klasik dönemin özelliklerinden olan iç avluya sahip planlar ve ana kubbe öğelerinin ilk kez uygulandığı bir yapıdır.
Bu döneme ait yapılar ağırlıklı olarak İznik, Bursa ve Edirne şehirlerinde yer aldı. Osmanlı mimarisine ait ilk kaydadeğer uygulamalar İznik şehrinde inşa edildi. Ancak 1335 ile 1365 yılları arasında başkent olan Bursa şehrinde daha anıtsal uygulamaların gerçekleşmesi nedeniyle bu döneme Bursa üslubu adı da verilir. 1365 ile 1453 yılları arasında devlete başkentlik yapmış olan Edirne’de ise ağrılıklı olarak camii ve medrese inşa edildi. Bizans mimarisi ve Selçuklu mimarisi etkilerini taşısa da bu dönemde klasik döneme dayanak oluşturacak fikirlerin ilk uygulamaları gerçekleşti. Ayrıca Klasik dönemin en önemli mimari kavramlarından birisi olacak kubbe kullanılması pratiği ortaya çıktı.
Ferah ve aydınlık mekanların oluşturulmasına önem verildiği bu dönemin
başlarında tek kubbeli yapılar inşa edilirken, ilerleyen süreçlerinde ise çift
veya çok kubbeli yapılar da uygulandı. 1333 ile 1334 yıllarında inşa edilen Hacı Özbek Camii Osmanlı mimarlık tarihinde inşa edilmiş ilk camii olarak kabul edilir. İznik‘de yer alan bu yapı aynı zamanda tek kubbeli Osmanlı camii türüne de ilk örnektir.Dönemin kaydadeğer diğer yapıların başında 1472 yılında inşa edilen Çinili Köşk gelmektedir. Çinili Köşk Osmanlı mimariside daha sonra pek rağbet görmeyecek olan çininin dış kaplama olarak kullanıldığı nadir uygulamalardan birisidir.Erken dönem Osmanlı mimarisine örnek verilebilecek diğer bir uygulama da Osmanlı İmparatorluğu‘nun yaklaşık 600 yıllık tarihinin 400 yılı boyunca, devletin idare merkezi olarak kullanılan ve Osmanlı Padişahları‘nın yaşadığı mekan olan Topkapı Sarayı’dır.

KLASİK DÖNEM:
1501 ile 1703 yılları arasında hakim olmuş Klasik dönemin örnekleri ağrılıklı
olarak İstanbul şehrinde yer aldı. Özel mülkiyet kavramının olmamasından dolayı sivil mimari örneklerin olmadığı bu dönemde daha çok dini ve kamu yapıları inşa edildi. Klasik dönemin mimarların genel arayışı yüksek ve görkemli yapılar inşa etmekti. Bu sebepten erken dönemde uygulanmaya başlayan kubbeli ve merkezi planlı yapılar, klasik dönemde daha anıtsal ölçeklerde uygulandı. Bu dönemi etkileyen önemli yapılardan birisi de 537 yılında inşa edilen Ayasofya idi. Ayasofya gibi büyük ana kubbelerin
inşa edilebilmesi için yarım kubbelerin kullanılması pratiği de bu dönemde
yaygınlaştı. Bu amaçla inşa edilen yapıların en başında gelen camilerde
ağırlıklı olarak kubbeli ve yan kubbeli örtüler ve tavanı destekleyen filayak destek sistemleri kullanıldı. Malzeme olarak küfeki taşı ve mermerin sıklıkla kullanıldığı klasik dönem yapılarının tasarımında genelde yukarıdan aşağıya inildikçe genişleyen bir tasarım kompozisyonu hakim oldu.

LALE DEVRİ:
Bu dönemin başlamasıyla, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki üst sınıf ve elit tabaka
açık ve genel alanları sıklıkla kullanmaya başladı. Geleneksel ve içe dönük
toplum değişmeye başladı. Çeşmeler ve sahil kıyısında residanslar popüler hale
geldi, Aynalıkavak Kasrı gibi. Bir su kanalı (diğer adı Cetvel-i Sim), piknik alanı Kağıthane dinlenme alanı olarak tesis edildi. Lale devrinin Patrona Halil isyanı ile son bulmasına rağmen, o batılılaşma davranışının bir modeli oldu. 1720-1890 yılları süresinde Osmanlı mimarisi klasik dönem prensiplerinden saptı. III. Ahmet’in ölümüyle, I. Mahmut satanatı aldı (1730-1754). Bu dönem Barok stili camilerin inşaasına başlanıldığı dönemdi.   Kaynak: Osmanlısanatı.com..DEVAM EDECEK (BAROK DÖNEMİ)