Türklerin Giresun’a Batı Giriş Kapısı olan Kürtün Sempozyumu Yapıldı

1515 tarihli Tapu defterlerinde adı Vilayet-i Çepni (Çepni İli) alarak geçen Giresun’u çok yakından ilgilendiren bir sempozyum.

Haber-Yorum/ Ahmet GÜRSOY

“Tarihi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Kürtün Sempozyumu,” Gümüşhane Valiliği, Kürtün Kaymakamlığı, Kürtün Belediyesi ve Özkürtün Belediyesi ev sahipliğinde 29 Eylül – 01 Ekim 2023 tarihleri arasında yapıldı. Sempozyum Onur Kurulu Başkanlığını Gümüşhane Valisi Alper Tanrısever yaperken, ev sahipliğini,  Kürtün ilçe Kaymakamı Okan Dağlı, Kürtün Belediye Başkanı Enver Şen, Özkürtün Belediye Başkanı Yakup Turgut yaptı. Sempozyumun Düzenleme Kurulu Başkanı Milli Savunma Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Köseydi.

Planlandığı gibi 29 Eylül’de saygı duruşu İstiklal marşının okunuşla başlayan sempozyum, protokol konuşmalarıyla başladı.

İki günü süreli 5 oturumdan oluşan sempozyumun açılış sunumunu Prof. Dr. İlhan Şahin yaptı.  “Osmanlı İdarî Teşkilatında Kürtün ve Kürtün’e Bağlı Yer Adları Üzerine” başlıklı sunumundan sonra oturumlara geçildi.

30 bilim insanının katıldığı sempozyumda bölgesel içerikleriyle dikkat çeken bilimsel bildiriler sunuldu.

Osmanlı döneminde Kürtün’de dini ve sosyal sosyal hayat ile bu hayatın eserleri olan cami, tekke ve zaviyeler üzerinde durulduktan sonra özellikle 17. ve 18. yüzyıllarda Doğu Karadeniz bölgesine yapılan göçler sırasında “Kürtünlü” olarak bilinen göç, bunun anlamı ve etkileri; asayiş, sosyal ve idari meseleler; sözlü gelenekler bağlamında din ve inanç ritüelleri,  maden ocakları ve işletilme durumu; Kürtün’de nüfus hareketleri, idari durumdaki değişimler yanında Gümüşhane ile Kürtün’deki kültür varlıkları ortaya konuldu.

Bunların yanında Milli Mücadele yıllarında Kürtün’ün durumu, Rusların Kürtün’ü işgali ve bu işgale karşı direnişler ele alındı. Ayrıca, Cumhuriyet döneminde 1950’lere kadar Kürtün ve çevresinin genel durumu, Halkevleri ve Halkodaları’nın Kürtün’deki faaliyetleri, uluslaşma süreciyle Kürtün arasındaki  lişkiler ortaya konuldu.

Kürtün Neden Önemli?

“1515 tarihli, nahiye esasına göre düzenlenmiş olan Trabzon Sancağı defterinde Kürtün nahiyesi, “Torul’un kuzeyinde ve Görele’nin güneyinde bulunan yörenin adı” geçmekteydi. Nahiyenin 13 köyü vardı ve bunlardan İynesi köyü, bugünkü Eynesil ilçesiydi. Kürtün nahiyesinin bir köyü de kalabalık olan Alayuntlu idi. Bedreme Kalesi ve caminin bağlı bulunduğu Alayuntlu, Oğuzların Üç Ok koluna mensup bir boyun adı olup, adını günümüze ulaştıramayan bir köydü. 1486-1515 yılları arasında, Giresun ve Keşap’ı kapsayan kaza ve vilayet merkezi, Kürtün zeametiydi. Yine 1486-1553 yılları arasında Tirebolu nahiyesi, Kürtün zeametine bağlıdır. 1855-1861 yıllarında ise Gümüşhane’ye bağlı kaza statüsündedir. Bugün Karademir adıyla Tirebolu’nun köyü durumunda olan Üreğir nahiyesi de 1553’te Kürtün zeametinde kaydedilmişti.”

Anlaşılacağı gibi Kürtün Türklerin (Çepnilerin)  Karadeniz kıyılarına ineceği durak yeri, bekleme alanı niteliğindeydi. Özellikle Trabzon’un Beşikdüzü ilçesinden Keşap’a kadar olan bölge Çepni Türklerinin Kürtün kapsama alanı içindeydi. Merkez Giresun ve bağlı çevresi ise bir başka Çepni yerleşim yeri idi ve bir ara ikisi de Kürtün zeametine  (Osmanlı idare sisteminde tımar= vergi bölgesi) bağlanmış, sonra ayrılmıştı.

Halen Giresun İline bağlı Eynesil, Görele, Tirebolu ve Espiye ilçe halkının büyük çoğunluğu Kürtün coğrafyasından göçerek alana yerleşmiş insanlardan oluşmaktadır. Bu sebeple Kürtün demek, Trabzon Rum Devletinin ortadan kalkmasından sonra sahile yerleşen göç akınının merkezi yeri demektir. Esasında Trabzon Rum devletini yenen Türk gücü Çepni ordularından oluşmaktaydı.

Giresun merkez ilçesi, Keşap, Bulancak ve Dereli ilçeleri eski adıyla Çepni vilayeti iken, batı tarafı da Kürtün Harşit hattından sahile inen Türklerin diğer kolu idi.

Kürtün Sempozyumu sonuç bildirgesinde; “Bugün Gümüşhane ilinin bir ilçesi olan Kürtün’ün erken dönemlerden itibaren Türk tarihinde önemli bir yerinin olduğu anlaşılmıştır. Bu sempozyumun ve sempozyumda ele alınan konuların Kürtün ile ilgili bundan sonra yapılacak sempozyumlar için önemli bir zemin ve kaynak olacağına inanıyoruz” temennisinde bulunulmuştur.