Uzman Doktor Kubilay Ekiz(Dahiliye uzmanı)

Tıp, bilimi insanlığın varoluşu ile başlar. Binlerce yıllık tıp tarihinin birikimsel olarak gelişiminin üzerine son yüz yılda tıp bilimi inanılmaz bir hızla gelişmiş ve teknolojinin de yardımıyla günümüzdeki en modern halini almıştır. Tıp alanındaki sayısız buluş ve gelişmelerin yanında iki ilaç vardır ki bunların keşfi tıp tarihinde devrim yapmıştır. Bunlardan bir tanesi antibiyotiklerin bir tanesi de kortizonun keşfidir. Öyle ki 1914 yılında ilk kortizon deneylerini başlatan bilim adamları, 1950 yılında Nobel tıp ödülüne layık görülmüşlerdir. Kortizonlu ilaçlar 1950 li yıllardan sonra dünyada ve ülkemizde de yaygın olarak kullanılmaya başlanılmıştır. İlk olarak böbrek üstü bezi yetmezlikleri ve iltihaplı romatizmal hastalıklarda kullanılmaya başlanılan kortizonlar günümüzde birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır.

Her insanın böbrek üstü bezinden kortizol denilen bir hormon sentezlenir. Kortizon ise kortizolün etkilerini taklit eden sentetik ilaçların genel adıdır. Böbrek üstü bezinden özellikle sabaha karşı en fazla salgılanan kortizol hormonu, uyku ve uyanıklığı düzenlemesinin yanında, karbonhidrat ve protein metabolizmasında, bağışıklık sisteminde, su ve tuz dengesinin sağlanmasında ve stres anındaki enerji metabolizmasında görevleri vardır. İlaç olarak kullanılan kortizon özellikle enflamasyon baskılayıcı, bağışıklık baskılayıcı ve alerji önleyici etkilerinden dolayı kullanılır. Günümüzde iltihaplı romatizmal hastalıkların yanısıra astım, alerji, kanser hastalıklarında, organ nakillerinde, cilt hastalıklarında, sinir sistemi hastalıklarında, kan hastalıklarında, yüz felcinde, iltihaplı barsak hastalıklarında yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Hatta günümüzün en popüler hastalığı olan Covid-19 hastalarında da kullanılmaktadır. Öyle ki ABD eski başkanı Donald Trump Covid-19 a yakalandığında ona verilen mucize tedavi olarak medyada yer bulan ilaç, kortizondan başka bir şey değildi. Ülkemizde de Covid-19 zatürresinde özellikle hastaneye yatan hastalarda yaygın şekilde kullanılmaktadır.

Kortizonlu ilaçların ağızdan alınan formlarının yanında damardan, kas içine kullanılan iğne formları, cilt üzerine sürülen merhem formları, göz damlası formları bulunmaktadır.

Kortizonların olumlu etkilerinin yanında birçok da yan etkileri bulunmaktadır. Bu da halk arasında kortizon kullanımından çekinilmesine sebep olmaktadır. Bunlardan en önemlileri kan şekerinde ve tansiyonda yükselme, ödem ve şişlikler, kıllanma ve yağlanma artışı, kemik erimesi, kaslarda zayıflama, depresyon, katarakt ve enfeksiyonlara yatkınlıktır. Bu yüzden kortizon tedavisi altındaki hastalar, tuz ve şeker kullanımını sınırlandırmalılar ve kalsiyum ve protein içeren gıdalar almaya özen göstermelilerdir. Ama unutulmamalıdır ki bu ilaçlar hekimler tarafından etki ve yan etkileri değerlendirilerek hastalara verilmektedir. Kortizonların ödem yapıcı tansiyon ve şeker yükseltici etkileri dışındaki etkiler genelde üç haftadan daha uzun süre kullanımlarda gelişir. Hekiminiz tarafından kortizon tedavisi önerildiğinde tedaviye direnç göstermek yerine hekiminizin önerilerine uyup, hekiminize sık sık kontrollere gitmeniz daha faydalı olacaktır. Çünkü bazı hastalıklarda çok hızlı ve çok iyi düzelmeler sadece kortizonlar ile sağlanabilmektedir. Bazen hastalarda tedaviye direnç yerine tam tersi olacak şekilde gereksiz yere kontrolsüz kortizon kullanımlarını görebilmekteyiz. Kortizonun yan etkilerini yönetebilmek açısından hekim kontrolü dışında kullanmak son derece sakıncalıdır. Özellikle uzun süreli kortizon kullanımlarında kortizonun azaltılarak kontrollü kesilmesi çok önemlidir.

Sonuç olarak kortizonlar doğru bir şekilde kullanıldığında son derece faydalı ilaçlardır. Fakat etki ve yan etkilerini yönetmek açısından kesinlikle hekim kontrolünde kullanılmalıdırlar.